Samobójstwo to jeden z najtragiczniejszych przejawów ludzkiego cierpienia – problem, który dotyka każdej warstwy społecznej, niezależnie od wieku, płci czy statusu. Dane z ostatnich lat pokazują, że Polska, podobnie jak wiele krajów europejskich, zmaga się z narastającym kryzysem zdrowia psychicznego. Choć w 2024 roku liczba samobójstw nieco spadła, to na przestrzeni ostatniej dekady widać ogromny wzrost. 

Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że w 2024 roku w Polsce z powodu samobójstwa zmarło 4 845 osób. To wciąż ogromna liczba, mimo że o ponad tysiąc niższa niż w rekordowym roku 2014, kiedy zginęło 6 165 osób. Jednocześnie liczba prób samobójczych wzrosła niemal dwukrotnie – z 8 575 w 2013 roku do 14 980 w 2024 roku. Oznacza to, że średnio 41 osób dziennie podejmuje próbę odebrania sobie życia, a 13 z nich umiera.

Coraz więcej prób samobójczych dotyczy ludzi młodych. W ciągu ostatnich siedmiu lat liczba osób poniżej 18. roku życia, które próbowały popełnić samobójstwo, potroiła się.

Mężczyźni częściej odbierają sobie życie

Największe dysproporcje widoczne są w podziale na płeć. W 2024 roku mężczyźni stanowili aż ponad 80% ofiar śmiertelnych samobójstw. Na 9 491 prób samobójczych dokonanych przez mężczyzn aż 4 088 zakończyło się zgonem, podczas gdy wśród kobiet na 5 489 prób życie straciło 757 osób.

Eksperci wskazują kilka powodów tego zjawiska. Mężczyźni rzadziej proszą o pomoc psychologiczną, częściej ukrywają emocje, a w sytuacjach kryzysowych wybierają bardziej gwałtowne metody. Kulturowe oczekiwania dotyczące „siły” i „samowystarczalności” mężczyzn sprawiają, że ich cierpienie często pozostaje niewidoczne.

Najbardziej zagrożeni – młodzi i w wieku średnim

Najwięcej prób samobójczych w Polsce podejmują osoby w wieku 13–18 lat (2 092 przypadki) oraz 19–24 lata (1 648 prób). Z kolei najwięcej samobójstw zakończonych zgonem występuje w grupach wiekowych 35–39 lat (1 587 przypadków) oraz 40–44 lata (1 560 zgonów).

Wśród młodzieży wiele prób ma charakter desperackiego wołania o pomoc. Choć większość z nich nie kończy się śmiercią, to każda z takich sytuacji świadczy o głębokim kryzysie emocjonalnym i potrzebie wsparcia.

Zupełnie inny obraz widać wśród osób starszych. Choć seniorzy rzadziej podejmują próby samobójcze, ich skuteczność jest bardzo wysoka. W grupie 75–79 lat na 260 prób aż 184 zakończyły się zgonem. Wśród osób 85+ aż 74% prób kończy się śmiercią. Samotność, choroby przewlekłe i utrata bliskich to najczęstsze czynniki ryzyka w tej grupie.

Gdzie i kiedy?

Z danych policji wynika, że najwięcej prób samobójczych odnotowano w poniedziałki – aż 2 388 przypadków. Tego dnia doszło również do największej liczby zgonów – 810. Psycholodzy zwracają uwagę, że po weekendzie wiele osób doświadcza nasilenia stresu związanego z powrotem do pracy lub szkoły, co może wpływać na decyzje w sytuacjach kryzysowych.

Ponad 60% wszystkich samobójstw dokonano w domu lub mieszkaniu. Wysoką liczbę prób odnotowano również w przestrzeniach publicznych, takich jak drogi czy parki, oraz w miejscach odosobnionych – garażach i zabudowaniach gospodarczych. To właśnie tam samobójstwa najczęściej kończą się śmiercią, ponieważ pomoc dociera zbyt późno.

Przyczyny samobójstw są złożone i indywidualne, ale statystyki pozwalają wskazać najczęstsze powody.

• Choroby psychiczne i zaburzenia emocjonalne – 4 301 przypadków
• Zawody miłosne – 1 594
• Nieporozumienia i przemoc w rodzinie – 1 333
• Problemy finansowe i długi – 306
• Choroby fizyczne – 303
• Problemy w pracy lub szkole – 290
• Śmierć bliskiej osoby – 288

Depresja, zaburzenia lękowe i przemoc domowa to wciąż najczęstsze czynniki prowadzące do prób samobójczych.

Najczęściej samobójcy odbierają sobie życie poprzez powieszenie się, które odpowiada za około 35% wszystkich przypadków. Wśród innych metod pojawiają się zatrucia, skoki z wysokości czy użycie broni palnej.

Samobójstwa na świecie

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku na świecie umiera w wyniku samobójstwa ponad 700 tysięcy osób – czyli jedna osoba co 40 sekund. Polska zajmuje 83. miejsce na świecie pod względem wskaźnika samobójstw – 9,3 na 100 tys. mieszkańców.

Najwyższe wskaźniki odnotowano w Lesotho (87,5), Gujanie (40,9) i Eswatini (40,5). W Europie problem jest szczególnie dotkliwy w Rosji (21,6) i Litwie (20,2). Najniższe wskaźniki samobójstw mają Turcja (2,3) i Armenia (2,7).

Gdzie szukać pomocy?

Każda osoba doświadczająca kryzysu emocjonalnego może uzyskać pomoc, anonimowo i bezpłatnie:

• Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji Itaka: 22 484 88 01

• Telefon zaufania dla dorosłych: 116 123

• Telefon dla osób starszych: 22 635 09 54

• Niebieska Linia – pomoc dla ofiar przemocy: 800 120 002

• Policyjny telefon zaufania w sprawie przemocy: 800 120 226
  Więcej informacji i wsparcia można znaleźć na stronie stopdepresji.pl.

💬 Każda rozmowa może uratować życie.
Samobójstwo nie jest rozwiązaniem. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich przeżywa kryzys – nie zostawajcie z tym sami. Pomoc jest dostępna 24 godziny na dobę.